Błędne użycie terminu „Władza Ustawodawcza” i potrzeba przywrócenia pojęcia „Władzy Parlamentarnej”

Używanie terminu „Władza Ustawodawcza” na określenie jednego z trzech organów państwa brazylijskiego odzwierciedla redukcjonistyczną koncepcję funkcji politycznej historycznie przypisanej parlamentom. Ta nazwa sugeruje, że najważniejszą rolą przedstawicieli narodu jest tworzenie ustaw, podczas gdy w rzeczywistości jest to tylko jedna z ich kompetencji, być może najmniej istotna z perspektywy dobra wspólnego.

Prawdziwa istota Parlamentu nie polega na ilości uchwalanych praw, lecz na mądrych deliberacjach, rzetelnej kontroli i roztropnym doradzaniu. Działalność parlamentarna, w swoim najbardziej wzniosłym znaczeniu, polega na byciu ciałem doradczym wybitnych umysłów narodu, zaangażowanych w dobro ojczyzny, a nie tylko w grę polityczną między partiami czy obronę partykularnych interesów.

W związku z tym proponuje się tutaj rewizję terminologiczną i instytucjonalną: zamiast „Władzy Ustawodawczej” powinniśmy przywrócić termin „Władza Parlamentarna”. Wyrażenie to trafniej oddaje charakter organu, który powinien gromadzić najbardziej przygotowanych i cnotliwych mężczyzn do głębokich debat na temat kluczowych spraw narodu, wspierania suwerena w korzystaniu z władzy moderacyjnej oraz dbania o równowagę między władzami konstytucyjnymi.

W brazylijskiej monarchii konstytucyjnej XIX wieku ta rola była jasna. Parlament nie stanowił miejsca chaotycznej i nieustannej produkcji norm, lecz był przestrzenią doradztwa dla Imperatora, który sprawował Władzę Moderacyjną jako gwarancję stabilności i wolności. Zgodnie z Konstytucją z 1824 roku w jej artykule 98, Władza Moderacyjna była powierzona wyłącznie Imperatorowi jako „najwyższemu przywódcy Narodu” i miała być wykonywana „w celu utrzymania niezależności, harmonii i równowagi pozostałych władz politycznych”.

Posłowie, zwłaszcza senatorowie dożywotni i członkowie Rady Stanu, byli ludźmi o wybitnej wiedzy, doświadczeniu i integrze, wybieranymi nie po to, aby reprezentować lokalne czy wyborcze interesy, ale aby roztropnie kierować sprawami publicznymi.

Wbrew temu, co wielu twierdzi, centralizm Cesarstwa nie był duszący. Był to centralizm oparty na władzy doskonalącej wolność, bowiem nie był to aparat opresyjnej biurokracji, lecz duchowa i polityczna jedność wokół tronu. Prowincje cieszyły się konkretną i realną autonomią właśnie dlatego, że jedność państwa była gwarantowana przez postać ponad frakcjami i politycznymi namiętnościami.

Z proklamacją republiki ten balans został utracony. To, co nazwano „federalizmem”, stało się praktycznie instytucjonalnym chaosem, w którym Unia, opanowana przez interesy partyjne i grupy nacisku, nadużywała autonomii lokalnej. Ustawodawstwo stało się instrumentem walki ideologicznej, a parlamenty, z nielicznymi wyjątkami, przestały być izbami rady, stając się polem bitewnym frakcji.

Dlatego nie chodzi tu tylko o zmianę nazwy, ale o przywrócenie wyższej, filozoficznej i instytucjonalnej wizji Parlamentu. Przywrócenie terminu „Władza Parlamentarna” to krok symboliczny w stronę reformy moralnej i politycznej, która pozwoli nam wrócić do idei, że wolność nie może istnieć bez władzy, a prawdziwa siła to ta, która jest sprawowana z mądrością i w poszukiwaniu dobra wspólnego, a nie w imię samej władzy.

To droga ku temu, aby ponownie mieć rząd, w którym prawa, rady i sądy były rzeczywiście skierowane ku sprawiedliwemu, pięknemu i prawdziwemu. Rząd, w którym, poza przedstawicielami wybieranymi, mielibyśmy sprawiedliwych ludzi, zdolnych służyć prawdzie i doradzać z prawością, w zasługach Chrystusa.

Analiza porównawcza: model parlamentarny w Wielkiej Brytanii i Austrii

Model brytyjski, historyczny wzorzec parlamentarnej tradycji, stanowi użyteczny kontrast. Izba Lordów, choć w XX wieku straciła część swego wpływu ustawodawczego, nadal reprezentuje zasadę roztropnych deliberacji wspartych wiedzą, zasługami i tradycją. Izba Gmin reprezentuje interesy społeczeństwa, ale jej działalność jest zawsze moderowana przez koronę i możliwość rozwiązania parlamentu, gdy system doświadcza kryzysu. Ta możliwość zapewnia płynność między autorytetem a reprezentacją, chroniąc Zjednoczone Królestwo przed paraliżem instytucjonalnym.

Model austriacki z kolei budzi zainteresowanie ze względu na sposób, w jaki dawne Cesarstwo Austro-Węgierskie pojmowało autorytet cesarski jako mediator konfliktów między narodowościami, grupami i regionami. Istniała równowaga między centrum a jednostkami lokalnymi, z silną obecnością ciał pośrednich. Choć monarchia została rozwiązana, wiele struktur administracyjnych stanowiących dziedzictwo okresu imperialnego nadal funkcjonuje jako mediatorzy współczesnej demokracji, zapewniając rzadko spotykaną w Europie Środkowej ciągłość instytucjonalną.

Oba modele wzmacniają postulowaną tu tezę: bez stałego i roztropnego autorytetu parlamenty degenerują się w areny frakcyjne. Brazylia miała w XIX wieku tę instancję w postaci tronu i otaczających go rad. Przywrócenie pojęcia Władzy Parlamentarnej, oparte na doktrynie i historii, może pomóc w odkryciu tej utraconej wymiaru naszej instytucjonalności.

Uwagi bibliograficzne / przypisy

1. BONAVIDES, Paulo – Do Estado Liberal ao Estado Social. 9. wyd. São Paulo: Malheiros, 2000.

2. RODRIGUES, José Honório – Independência: revolução e contra‑revolução. Rio de Janeiro: Francisco Alves, 1995.

3. BRASIL – Constituição Política do Império do Brazil. Rio de Janeiro: Typographia Nacional, 1824.

4. VIANNA, Oliveira – Instituições Políticas Brasileiras. Rio de Janeiro: Topbooks, 1999.

5. CARVALHO, José Murilo – A Construção da Ordem: a elite política imperial. 2. wyd. Rio de Janeiro: Civilização Brasileira, 2002.