Życie i dzieło św. Augustyna stanowią prawdziwy pomost między dwoma światami: starożytnym, pogrążającym się w upadku, a średniowiecznym, który dopiero miał rozkwitnąć. Z ponad dwustoma dziełami napisanymi w czasach głębokich przemian, Augustyn stał się jednym z głównych filarów cywilizacji chrześcijańskiej, która wyłoniła się po upadku Cesarstwa Rzymskiego.
Upadek Rzymu i narodziny nowej cywilizacji
Gdy w 410 roku Rzym został splądrowany przez Wizygotów, Augustyn miał 45 lat. Dwadzieścia lat później, oddając duszę Bogu w 430 roku, jego rodzinne miasto Hipona było oblegane przez Wandalów. Żył w czasach rozpadu porządku rzymskiego i był świadkiem upadku wielowiekowego wysiłku cywilizacyjnego.
W obliczu tej katastrofy wielu pogan obwiniało chrześcijaństwo i odejście od kultu dawnych bogów. W odpowiedzi Augustyn napisał swoje arcydzieło: O Państwie Bożym (łac. De Civitate Dei), monumentalne dzieło w 22 księgach, które stało się podstawą chrześcijańskiej wizji historii i polityki.
„O Państwie Bożym”: obrona, konstrukcja i wizja dziejów
Dzieło to dzieli się na dwie części. Pierwsza z nich odpiera zarzuty przeciwko chrześcijaństwu, ukazując, że Rzym już wcześniej stracił swoją cnotę i siłę. Druga część, najbardziej wpływowa, przedstawia chrześcijańską kosmowizję dziejów, formułując teorię państwa, sprawiedliwości oraz relacji między władzą duchowną i świecką.
Augustyn pokazuje, że cała historia ludzkości zmierza ku ostatecznemu triumfowi Chrystusa, a prawdziwe szczęście — ostateczny cel człowieka — można osiągnąć tylko przez właściwy porządek miłości i poszukiwanie Boga.
Dwa miasta, dwie miłości
Augustynowskim kluczem do zrozumienia historii i życia społecznego jest podział ludzkości na dwa bieguny miłości: Babilon, zbudowany na miłości siebie aż po pogardę dla Boga, i Jerozolima, oparta na miłości Boga aż po pogardę dla siebie.
Członkowie tych dwóch miast są fizycznie zmieszani w świecie, lecz moralnie oddzieleni przez kierunek serca. Jak komentował ks. Henri Ramier, ten podział jest głęboko filozoficzny: wartość moralna człowieka zależy od uporządkowania jego miłości, które dostępne jest każdemu.
Porządek, szczęście i łaska
Według Augustyna prawdziwy porządek — czyli właściwe ustawienie rzeczy względem ich celu — jest drogą do szczęścia. Celem człowieka jest poznanie i posiadanie Boga. Boża łaska jest nieodzowna w tej drodze: bez niej człowiek nie potrafi w pełni uwierzyć w objawione prawdy ani trwać w przestrzeganiu przykazań.
Ta łaska przemienia całego człowieka i powinna kierować nie tylko jego życiem prywatnym, ale także instytucjami publicznymi i państwami. Ojciec rodziny, który się nawrócił, należy do Kościoła również jako głowa rodziny. To samo dotyczy królów i władców.
Przeciwko państwu świeckiemu
Dla ducha średniowiecza, nasyconego myślą augustyńską, koncepcja świeckiego państwa była nie do pomyślenia. Królestwa chrześcijaństwa były konfesyjne. Kościół uznawał, że władza królewska pochodzi od Boga, ale jednocześnie ograniczał jej ambicje i wyznaczał granice władzy świeckiej.
Sojusz między ołtarzem a tronem był tak skuteczny, że rewolucjoniści XVIII wieku zrozumieli: aby uderzyć w Kościół, najpierw trzeba obalić monarchie.
Teologia historii
Być może największym wkładem Augustyna była teologia dziejów. Choć inni Ojcowie Kościoła pisali o historii, to właśnie Augustyn nadał jej głębokie znaczenie teologiczne. Państwo Boże zainspirowało późniejszych autorów, takich jak Bossuet, Ramier czy ks. Delassus, i stało się źródłem chrześcijańskiego odczytania dziejów.
Augustyn sięga genezy dwóch miast do świata anielskiego: bunt Lucyfera założył społeczność nienawiści, a aniołowie wierni pozostali w społeczności miłości. Na ziemi Kain założył miasto ludzi, a Set reprezentował miasto Boga. Napięcie to towarzyszy całej historii ludzkości.
Od upadku Rzymu po Karola Wielkiego
Choć Augustyn nie dożył upadku Rzymu w 476 roku, jego myśl przetrwała. Podczas gdy świeccy urzędnicy porzucali swoje stanowiska, biskupi wzięli na siebie odpowiedzialność za cywilizację. Później mnisi chrystianizowali barbarzyńców, kładąc fundamenty pod średniowieczne chrześcijaństwo.
Jednym z największych admiratorów dzieła Augustyna był Karol Wielki. Państwo Boże było jedną z jego ulubionych lektur, której słuchał czytanej przez uczonych. Zainspirowany tą książką, promował porządek polityczno-duchowy głęboko zakorzeniony w chrześcijaństwie.
Epoka chrześcijańska i trwały wpływ Augustyna
Wieki XI–XIII ugruntowały chrześcijaństwo jako dominujący porządek świata zachodniego. Katedry, uniwersytety, krucjaty, filozofia i teologia — wszystko to było owocem cywilizacji ukształtowanej przez Augustyna. Jak powiedział papież Leon XIII, był to czas, w którym „filozofia Ewangelii rządziła państwami”. Epoka ta miała w św. Augustynie jednego z najważniejszych duchowych i intelektualnych architektów.
Zakończenie
Św. Augustyn nie był tylko wielkim biskupem czy teologiem. Jak powiedział Altaner, łączył w sobie twórczość Tertuliana, intelekt Orygenesa, miłość św. Cypriana do Kościoła, logikę Arystotelesa i idealizm Platona. Jest największym filozofem epoki patrystycznej, a może i najważniejszym teologiem w historii Kościoła.
Poznanie jego dzieła to poznanie korzeni chrześcijaństwa. Dlatego studiowanie Państwa Bożego i myśli św. Augustyna to nie tylko zadanie akademickie — to konieczność dla każdego, kto pragnie zrozumieć duchowe i intelektualne dziedzictwo chrześcijańskiego Zachodu.
Żrodlo:
Nenhum comentário:
Postar um comentário