Opisywać to słyszeć głos Boga

W jednej ze swoich wielu niezapomnianych wypowiedzi profesor Olavo de Carvalho stwierdził, że zdolność opisywania rzeczy takimi, jakie są, jest w istocie głosem Boga. To stwierdzenie, proste, a zarazem głębokie, ukazuje istotny aspekt życia duchowego, filozoficznego i intelektualnego: poddanie się prawdzie, które jest jednocześnie aktem miłości, pokory i uświęcenia.

Akt opisywania: ćwiczenie wierności bytowi

Żyjemy w czasach, w których słowa w dużej mierze utraciły swoją wagę ontologiczną. Zamiast wskazywać na istotę rzeczy, często stały się narzędziem manipulacji, kontroli i zakrywania rzeczywistości. Współczesna kultura, naznaczona nominalizmem, pustą retoryką i relatywizmem, już nie uczy ludzi poprawnego nazywania rzeczy, a tym bardziej ich opisywania.

Opisywać to przede wszystkim widzieć. Widzieć oczami rozumu, widzieć w czystości sumienia, widzieć z pokornym nastawieniem, bez projektowania na rzeczywistość własnych pragnień, fantazji czy ideologii. Ten, kto poprawnie opisuje, nie tworzy, nie wymyśla, nie fantazjuje — lecz rozpoznaje. A rozpoznać to akt poddania się porządkowi, który Bóg wpisał w byt rzeczy.

Kiedy ktoś mówi: „To jest takie”, w pewnym sensie powtarza samo Imię Boga, Tego, który objawił się Mojżeszowi jako „Jestem, który Jestem”. Za każdym razem, gdy wskazujemy na istotę rzeczy, dajemy świadectwo — choć niedoskonałe i skończone — samego źródła bytu: Boga.

Opisywanie jako modlitwa i walka

Jeśli kłamstwo jest, według Ewangelii, językiem diabła — „jest on kłamcą i ojcem kłamstwa” (J 8,44) — to wierne opisywanie jest aktem duchowego oporu, cichym egzorcyzmem, formą walki.

Dlatego nie jest przesadą stwierdzenie, że opisywanie jest formą modlitwy. Nie chodzi tu tylko o procedurę techniczną, ale o postawę szacunku wobec rzeczywistości. Świat został stworzony przez Boga, a każdy byt niesie w sobie iskrę wiecznej prawdy. Kiedy to sobie uświadamiamy, prosty akt powiedzenia „To jest...” staje się aktem uwielbienia.

Kryzys dialogu i powrót do opisu

W czasach upadku kultury prawdziwy dialog staje się rzadkością. Ludzie już nie szukają prawdy, lecz potwierdzenia własnych wad, namiętności i urojeń. Naturalne jest więc, że ci, którzy wciąż kochają prawdę, wycofują się do postawy kontemplacji i opisu. Gdy dialog się psuje, pozostaje świadectwo.

Ten, kto opisuje, ratuje — choćby częściowo — możliwość autentycznej komunikacji. Świat może być pogrążony w chaosie, ale ten, kto opisuje, podtrzymuje płomień jasności. I w ten sposób przygotowuje grunt, aby w odpowiednim czasie prawdziwy dialog — oparty na wspólnym poszukiwaniu prawdy — mógł odrodzić się.

Opisywanie jako metoda uświęcenia

Wobec tego staje się jasne, że opisywanie nie jest umiejętnością drugorzędną ani ograniczeniem. Wręcz przeciwnie — to metoda uświęcenia. To droga prostych, mądrych i świętych. Droga tych, którzy wiedzą, że zanim zaczną mówić, muszą najpierw słuchać; i że zanim zaczną dialogować, muszą kontemplować.

W praktyce oznacza to pielęgnowanie uwagi, wewnętrznej ciszy i szacunku wobec bytu. Oznacza to zawieszenie pochopnych osądów, porzucenie łatwych etykietek i poświęcenie się — z miłością i cierpliwością — dostrzeganiu rzeczy takimi, jakie naprawdę są, a następnie nazywaniu ich.

Zakończenie: głos Boga w głosie rzeczywistości

Tak, opisywać to słyszeć Boga. Głos Stwórcy rozbrzmiewa w ciszy porządku świata, w bycie rzeczy, w harmonii stworzenia. Ten, kto nauczy się słuchać tego głosu i zdecyduje się przełożyć go na wierne słowa, sam staje się narzędziem tej prawdy, która wyzwala.

W świecie zdominowanym przez kłamstwo, zamęt i pozór, prosty gest powiedzenia „To jest...” — z prawdą, miłością i precyzją — jest jednym z największych aktów oporu, wolności i adoracji, jakie człowiek może wykonać.

Bibliografia

📖 Pismo Święte

• Biblia. Wj 3,14 — „Jestem, który Jestem”.

• J 8,44 — „On jest kłamcą i ojcem kłamstwa”.

📜 Filozofia klasyczna i metafizyka

• Arystoteles. Metafizyka. Księga Gamma, szczególnie rozdziały o bycie jako bycie.

• Św. Tomasz z Akwinu. Summa Theologica. Kwestie o prawdzie, o Bogu jako Bycie Subsystentnym (I, q. 3, a.4; I, q. 13, a.11).

• Św. Tomasz z Akwinu. De Veritate. Szczególnie kwestia 1 o prawdzie jako adaequatio intellectus et rei (adekwatność intelektu i rzeczy).

📚 Filozofia nowożytna i współczesna

• Josiah Royce. The Philosophy of Loyalty. Rozważania o wierności prawdzie i rzeczywistości.

• René Guénon. Królestwo Ilości i Znaki Czasu. Głęboka krytyka degeneracji symbolizmu i współczesnej inteligencji.

• Gabriel Marcel. Być i Mieć. Refleksje egzystencjalne o obecności, bycie i obiektywności rzeczywistości.

🏛️ Olavo de Carvalho i filozofia świadomości

• Olavo de Carvalho. Ogród Udręk. Szczególnie rozdziały o strukturze rzeczywistości i bycie jako bycie.

• Olavo de Carvalho. Arystoteles w Nowej Perspektywie. O potrzebie poprawnego opisu rzeczywistości.

• Olavo de Carvalho. Filozofia i jej odwrotność. O relacji między miłością do prawdy, aktem poznania a deformacją współczesnego myślenia.

🔍 Inne źródła pomocnicze

• Josef Pieper. Tylko ten, kto wie, jest wolny. Refleksje o roli kontemplacji i prawdy w życiu intelektualnym i duchowym.

• Dom Jean-Baptiste Rouwet. Porządek Bytu: Studia z Ontologii Tomistycznej. Jasna synteza klasycznej metafizyki zastosowanej do współczesnego życia.