Herbata z Teksasu: symboliczna kara za nałogi Imperium

Od wieków historia obfituje w przykłady symbolicznych kar, które w okrutny lub ironiczny sposób odzwierciedlają grzechy samych skazanych. Jednym z najsłynniejszych przypadków jest los Marka Licyniusza Krassusa, najbogatszego człowieka w Rzymie, którego chciwość doprowadziła do katastrofalnej kampanii przeciwko Partom. Pokonany i pojmany, zgodnie z tradycją, został stracony w sposób symboliczny: do gardła wlano mu roztopione złoto — kara idealnie dopasowana do tego, który żył i zginął z powodu nienasyconego pragnienia bogactwa.

Jeśli historia ma tendencję do powtarzania się, to jaka analogia odpowiadałaby przestępstwom politycznym George'a W. Busha?

Początek XXI wieku naznaczony był wojnami prowadzonymi pod pretekstem walki z terroryzmem, które w rzeczywistości miały na celu przejęcie kontroli nad szlakami, rynkami i zasobami, szczególnie ropą naftową. Inwazje na Afganistan i Irak zostały zalegitymizowane starannie skonstruowanymi kłamstwami, takimi jak rzekome istnienie broni masowego rażenia. Miliony zabitych, uchodźców, zniszczonych państw i Bliski Wschód pogrążony w chaosie — to bezpośrednie dziedzictwo polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych prowadzonej za jego kadencji.

Co ciekawe, sam George W. Bush w 2006 roku przyznał to, co wszyscy już wiedzieli: „America is addicted to oil” — „Ameryka jest uzależniona od ropy”. To stwierdzenie zabrzmiało niemal jak publiczne wyznanie — lecz bez skruchy, bez pokuty, bez zadośćuczynienia. Jedynie chłodne i pragmatyczne uznanie nałogu, który stał się polityką państwową.

Jeśli Krassus został skazany na śmierć przez uduszenie tym, co kochał najbardziej — złotem — to dlaczego nie wyobrazić sobie Busha otrzymującego podobnie symboliczną karę? Zamiast roztopionego złota, niech dostanie przedawkowanie „herbaty z Teksasu” — jak w amerykańskim slangu nazywa się surową ropę naftową. Niech czarne złoto zostanie wlane nie w arterie gospodarcze imperium, lecz bezpośrednio do gardła nałogowca, aż nałóg pochłonie nie tylko jego ciało, ale także symbol modelu cywilizacyjnego opartego na grabieży, wojnie i rabunku.

Oczywiście mówimy tu o metaforze — satyrze, która brutalnie obnaża hipokryzję polityki, która pod płaszczykiem wolności i demokracji przyniosła śmierć, zniszczenie i nędzę całym narodom, zawsze w imię interesów energetycznych, korporacyjnych i strategicznych Stanów Zjednoczonych.

Ropa naftowa to nie tylko zasób. W tym kontekście jest to współczesny totem profanicznej religii. Religii, w której składa się ofiary z ludzkiego życia, stabilności narodów i zdrowia planety na ołtarzu niepohamowanej konsumpcji, akumulacji i globalnej dominacji.

Bush nie jest, oczywiście, jedynym kapłanem tego kultu. Ale przez lata był jego najwyraźniejszym arcykapłanem. Jego symboliczna kara służy więc mniej jako wyimaginowana zemsta, a bardziej jako refleksja: ilu jeszcze będzie pić z tego samego kielicha, aż imperium samo upadnie pod ciężarem przedawkowania własnych nałogów?

XXI wiek już jasno pokazał, że rachunek nadejdzie. Pytanie brzmi: kto zapłaci — a kto nadal pozostanie bezkarny?

Zalecana bibliografia

• CHOMSKY, Noam. Hegemonia lub przetrwanie: Dążenie Stanów Zjednoczonych do globalnej dominacji. Rio de Janeiro: Bertrand Brasil, 2004.
  — Wnikliwa analiza amerykańskiej polityki zagranicznej i jej imperialistycznej roli we współczesnym świecie.

• KLEIN, Naomi. Doktryna szoku: Narodziny kapitalizmu katastrof. Rio de Janeiro: Nova Fronteira, 2008.
  — Studium o tym, jak katastrofy (wojny, klęski żywiołowe i kryzysy gospodarcze) są wykorzystywane do narzucania reform neoliberalnych.

• STIGLITZ, Joseph E.; BILMES, Linda J. Wojna za trzy biliony dolarów: Prawdziwy koszt konfliktu w Iraku. New York: W. W. Norton & Company, 2008.
  — Analiza ekonomicznych kosztów wojny w Iraku.

• ANDERSON, Perry. Imperium. London Review of Books, 2002.
  — Refleksja nad rolą amerykańskiego imperium w nowym porządku świata po zimnej wojnie.

• JOHNSON, Chalmers. Nemezis: Ostatnie dni amerykańskiej republiki. New York: Metropolitan Books, 2006.
  — Dyskusja o tym, jak imperializm zagraża samej amerykańskiej demokracji.

• POLANYI, Karl. Wielka transformacja: Polityczne i ekonomiczne źródła naszych czasów. Rio de Janeiro: Campus, 2000.
  — Klasyka socjologii gospodarczej omawiająca, jak deregulowane rynki prowadzą do katastrof społecznych i politycznych.

• GIBBON, Edward. Historia upadku i zagłady Cesarstwa Rzymskiego. London: Penguin Classics, 1994.
  — Choć dotyczy Rzymu, dostarcza niezbędnych paralel do zrozumienia cykli wzrostu i upadku imperiów, jak historia śmierci Krassusa.

• HARARI, Yuval Noah. Sapiens: Krótka historia ludzkości. São Paulo: L&PM, 2016.
  — Obszerna analiza tego, jak mity, religie i ideologie kształtują społeczeństwa, w tym rola zasobów naturalnych jako symboli władzy.