DREX i koniec granicy blockchain: nowa ekonomia nadzoru i zagrożony kapitał intelektualny

1. Co wie Bank Centralny — a co przeczuwa rynek

W listopadzie 2025 roku Banco Central do Brasil ogłosił, że projekt DREX, czyli cyfrowa waluta banku centralnego (CBDC), nie będzie już oparty na technologii blockchain ani DLT (distributed ledger technology). Ta decyzja kończy jeden z najbardziej eksperymentalnych etapów w historii brazylijskiej polityki pieniężnej. „Cyfrowy real”, który miał być narzędziem tokenizacji aktywów i programowalnego pieniądza, został przywrócony do bardziej tradycyjnej, scentralizowanej infrastruktury bankowej – bezpiecznej, przewidywalnej i podporządkowanej nadzorowi państwa.

Oficjalne uzasadnienie jest techniczne: brak dojrzałości rozwiązań zapewniających prywatność i skalowalność w blockchainie typu permissioned, szczególnie w systemie Hyperledger Besu, używanym w testach. Jednak za tym argumentem technicznym kryje się głębsza prawda: państwo brazylijskie boi się charakteru granicznego i nieprzewidywalnego decentralizacji. Blockchain z natury przesuwa środek ciężkości władzy. Bank Centralny nie mógł tego zaakceptować bez całkowitej zmiany swej struktury wewnętrznej.

2. Granica między suwerennością a decentralizacją

Słowo granica ma tu ciężar symboliczny podobny do tego, który miało w amerykańskim micie pogranicza, opisanym przez Fredericka Turnera, czy w Filozofii lojalności Josiaha Royce’a. Blockchain jest cyfrową granicą — terytorium, na którym władza jest dzielona między węzły sieci, a zaufanie zostaje zastąpione dowodem kryptograficznym. Wycofując się z tej granicy, Bank Centralny potwierdza klasyczne rozumienie suwerenności: władzę emisji, nadzoru i cofania. Decyzja ta ujawnia, że technologiczna granica między państwem a rynkiem wciąż pozostaje niestabilna; waha się między lękiem przed utratą kontroli a pragnieniem absolutnego bezpieczeństwa.

Ta decyzja niesie przesłanie dla obywatela: państwowa waluta cyfrowa będzie walutą nadzoru, a nie wolności. Rezygnując z blockchaina, państwo rezygnuje również z przejrzystości weryfikowalnej i powraca do pionowej hierarchii, w której prywatność jest przywilejem władzy, nie jednostki.

3. Tokenizacja i nowy rodzaj poddaństwa

Blockchain obiecywał gospodarkę, w której dobra rzeczywiste — nieruchomości, pojazdy, papiery wartościowe — mogą zostać tokenizowane, czyli przekształcone w bezpieczne, cyfrowe reprezentacje, możliwe do handlu i śledzenia. Tokenizacja była obietnicą kapitalizacji pracy nagromadzonej — kapitału intelektualnego, który każdy człowiek gromadzi w czasie i może przekazać dalej jako wartość. Bez blockchaina ta obietnica się rozpływa. DREX stanie się nie narzędziem wolności finansowej obywatela, lecz repaństwowieniem kredytu. Obywatel nie będzie współwłaścicielem swojej cyfrowej wartości, lecz jedynie użytkownikiem interfejsu kontrolowanego przez algorytmy państwowe.
Cyfrowa granica staje się nowym latyfundium XXI wieku.

4. Granica duchowa: wolność, prawda i kontrola

W logice narodów chrześcijańskich gospodarka jest narzędziem uświęcenia — sposobem przemieniania czasu w pracę, a pracy w chwałę Bożą. Kiedy gospodarka podporządkowuje się technice bez odniesienia do dobra wspólnego, traci wymiar kairologiczny kapitału — czas uświęcony. Blockchain, choć jest owocem techniki, zawierał w sobie zasadę teologiczną: niezmienność zapisu, czyli pamięć o uczynkach — obiektywną pamięć działania ludzkiego. Rezygnując z niego, Bank Centralny porzuca jedną z niewielu współczesnych form sprawiedliwości naturalnej — nieusuwalny zapis czynu — i zastępuje go administracyjną nieprzejrzystością.

Powstaje paradoks: kontrola absolutna w imię prywatności, nadzór w imię bezpieczeństwa, zacieranie historii w imię efektywności. Pieniądz, który miał być narzędziem wzajemnego zaufania, staje się narzędziem systemowej nieufności.

5. Nowe granice kapitału intelektualnego

Dla przedsiębiorcy i emigranta — figur centralnych współczesnej gospodarki — cofnięcie się DREX-u ma wymowę proroczą. Cyfrowa waluta państwowa nie będzie wehikułem wolności finansowej; przeciwnie — umocni granice narodowe i jurysdykcyjne. Kto pragnie poszerzać granice wiedzy i służby, jak mówiono w epoce odkryć portugalskich, będzie musiał sięgnąć po inne technologie: publiczne blockchainy, prywatne stablecoiny i systemy hybrydowe, które zachowują wolność przepływu kapitału intelektualnego.

Prawdziwy kapitał — jak pisał Leon XIII — to praca nagromadzona w czasie. A ta praca powinna móc krążyć między narodami jak ziarno niesione przez wiatr. Cyfrowa waluta bez blockchaina próbuje zamknąć wiatr w sejfie

6. Zakończenie: między Babel a Pięćdziesiątnicą

DREX ujawnia współczesny dylemat między Babel a Pięćdziesiątnicą — między centralizującą unifikacją a wielogłosową komunikacją ducha. Bank Centralny, odrzucając blockchain, wybiera Babel: wieżę kontroli, jeden język, pionową strukturę władzy. Prawdziwa jednak granica XXI wieku będzie pięćdziesiątnicowa: wielość języków, protokołów i walut, które spotykają się w tym samym Duchu Prawdy. Gdy państwo się zamyka, rynek globalny się otwiera. I w tym otwarciu — pełnym ryzyka, ale i powołania — znajduje się pole misji człowieka, który pracuje i myśli w zasługach Chrystusa, poszerzając granice wiedzy i wolności.

Bibliografia podstawowa

• Banco Central do Brasil. Projeto DREX: Real Digital. Brasília, 2025.

• Leme, Marcelo. Blockchain fora do DREX: o que o Banco Central sabe e o mercado não. LinkedIn Pulse, 2025.

• Forbes Brasil. „Banco Central abandona blockchain do DREX.” Listopad 2025.

• Exame. „BCB ogłasza nową infrastrukturę dla cyfrowego reala.” Listopad 2025.

• Royce, Josiah. The Philosophy of Loyalty. Nowy Jork: Macmillan, 1908.

• Turner, Frederick J. The Frontier in American History. Nowy Jork: Holt, 1920.

• Leon XIII. Rerum Novarum. Rzym, 1891.