O nacjonalizmie jako socjalizmie narodowym

Nacjonalizm, oparty na systematycznym przekonaniu, że należy traktować ojczyznę niczym religię — gdzie wszystko jest podporządkowane państwu i nic nie może istnieć poza nim ani przeciw niemu — jest w swej istocie socjalizmem narodowym. Jak powiedział pewien dobry Portugalczyk, jest to sucjalizm: kto daje się skazić tymi nieczystościami bieli, przyswaja sobie „niegaia nauka”¹, wyrażenie użyte przez Carlosa Drummonda de Andrade dla określenia złudnego i zwodniczego charakteru nauki, która oddziela się od prawdy.

Ta „niegaia nauka” nie ogranicza się do polityki: rozciąga się także na dziedzinę nauk przyrodniczych, gdy te zostają zaprzątnięte przez ideologie. Jürgen Habermas² już ostrzegał, że nauka i technika, dalekie od neutralności, często stają się narzędziami interesów władzy. Niegaia nauka polityczna jest jedynie jednym z ramion tej fałszywej nauki stworzonej dla kontroli mas — co ujawniło się w sposób szczególnie wyrazisty podczas pandemii COVID-19³, gdy dyskursy naukowe stały się nierzadko instrumentami legitymizacji politycznej.

René Guénon⁴ wskazywał już w Kryzysie świata nowoczesnego, że świat współczesny żyje pod znakiem symulakrum, gdzie wygoda i pozór zastępują prawdę. Benedict Anderson⁵ pokazał w Wspólnotach wyobrażonych, że naród jest konstruktem społecznym, wytworzonym i podtrzymywanym przez symbole i narracje. Eric Hobsbawm⁶ z kolei dowiódł, że wiele tradycji narodowych zostało wymyślonych, aby nadać legitymizację projektom politycznym i społecznym.

Nacjonalizm jest zatem niczym innym jak zbiegiem tych zjawisk: tradycji wymyślonej, imaginarium skonstruowanego i nauki zideologizowanej. Dopóki człowiek będzie poddany tym koncepcjom, nigdy nie osiągnie prawdy — fundamentu wolności. Zachowa jedynie to, co dogodne, lecz oderwane od rzeczywistości, aż wszystko stanie się próżne w oczach Boga.

Przypisy

1. Carlos Drummond de Andrade używa określenia „niegaia nauka” (oryg. ingaia ciência) jako ironii wobec nauki, która zamiast wyjaśniać, maskuje rzeczywistość.

2. Jürgen Habermas w Technika i nauka jako ideologia (1968) pokazuje, jak nauka i technika mogą być przechwycone przez systemy władzy i ideologii.

3. Pandemia COVID-19 jasno ujawniła instrumentalizację dyskursów naukowych i statystycznych dla legitymizacji działań politycznych.

4. René Guénon w Kryzysie świata nowoczesnego piętnuje utratę prawdy metafizycznej i hegemonię symulakrum.

5. Benedict Anderson w Wspólnotach wyobrażonych argumentuje, że naród jest konstrukcją wyobrażoną, wspieraną przez symbole i narracje zbiorowe.

6. Eric Hobsbawm i Terence Ranger w Wynalezieniu tradycji pokazują, jak narodowe tradycje były sztucznie tworzone dla podtrzymania projektów władzy.

Bibliografia

• ANDERSON, Benedict. Wspólnoty wyobrażone: rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu. Warszawa: Wydawnictwo Znak, 1997.

• DRUMMOND DE ANDRADE, Carlos. Poesia Completa. Rio de Janeiro: Nova Aguilar, 2002.

• GUÉNON, René. Kryzys świata nowoczesnego. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 2011.

• HABERMAS, Jürgen. Technika i nauka jako ideologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1983.

• HOBSBAWM, Eric; RANGER, Terence (red.). Wynalezienie tradycji. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2008.