Sztuczne unie, narodowość i czarna dziura bezpaństwowości

Narodowość nie ogranicza się do zbioru przepisów prawnych ani do więzi ekonomicznej; jest przede wszystkim duchową i moralną więzią z ziemią, z prawowitym władcą i z tradycją, która tworzy dom. Kiedy tworzy się sztuczne unie, tak jak miało to miejsce historycznie w przypadku Zollverein w Niemczech, czy współcześnie w Mercosul i Unii Europejskiej, pojawia się paradoksalne zjawisko: tworzenie wielkich wspólnot narodów, które, obiecując integrację i dobrobyt, grożą zniszczeniem samej narodowości swoich członków.

Zollverein, założony w XIX wieku, jest przykładem logiki unii celnych: konsolidacja rynku wewnętrznego między państwami niemieckimi bez uwzględnienia konieczności budowania głębokiej tożsamości kulturowej czy narodowej. Więź była ekonomiczna i funkcjonalna, nie duchowa ani moralna. Konsekwencją było stopniowe rozmycie narodowości, rozumianej jako poczucie przynależności do ziemi i prawowitej suwerenności. Historia pokazuje, że struktura ekonomiczna nie zastąpi ukształtowanego narodu świadomego siebie w wymiarze kulturowym i duchowym.

Kiedy państwo staje się niemal religią cywilną, próbując ujednolicić zwyczaje, prawo i tożsamości w imię sztucznej jedności, dochodzi do wymuszonej homogenizacji, która grozi zatarciem istotnych różnic między narodami. Dom w Chrystusie, rozumiany jako przestrzeń chroniona przez wiarę i tradycję, zostaje zniszczony, a pojawia się forma wewnętrznej bezpaństwowości: jednostki pozostają geograficznie związane z terytorium, ale duchowo odłączone od narodowości, którą powinny zamieszkiwać. Bezpaństwowość zatem nie jest tylko kwestią prawną; jest duchowa.

Wielkie współczesne unie podążają podobną logiką. Mercosul i Unia Europejska tworzą „wielkie ojczyzny” dla interesów ekonomicznych i administracyjnych, ale często ignorują wymiar moralny i duchowy, który nadaje sens narodowości. Konsekwencją jest czarna dziura bezpaństwowości, gdzie obywatele mogą utracić poczucie przynależności, mimo że mieszkają w granicach państwowych.

Aby zachować narodowość, trzeba uznać, że prawdziwa wspólnota nie opiera się wyłącznie na ekonomii czy administracji, lecz na duchowej, moralnej i kulturowej więzi z ziemią, z prawowitym władcą i z bliźnimi, którzy dzielą tę samą wiarę i wartości. Bez tej więzi każda unia polityczna czy gospodarcza prowadzi do powstawania jednostek zagubionych, geograficznie uwięzionych, ale duchowo osieroconych przez własną ojczyznę.

Podsumowując, sztuczne unie mogą tworzyć dobrobyt i efektywność, ale jeśli nie są oparte na solidnej podstawie duchowej i moralnej, stają się mechanizmami bezpaństwowości narodowej. Współczesnym wyzwaniem jest integrowanie narodów i ludów bez poświęcania głębi narodowości, zachowując dom w Chrystusie jako fundament przynależności i sensu dla każdej jednostki.

Bibliografia komentowana

1. Frederick Jackson Turner – The Frontier in American History
   Turner analizuje rolę granicy w kształtowaniu tożsamości amerykańskiej. Jego koncepcja granicy pomaga zrozumieć, jak więzi z ziemią i wspólnotą kształtują narodowość, a jak sztuczne unie mogą osłabiać te więzi.

2. Josiah Royce – The Philosophy of Loyalty
   Royce podkreśla, że lojalność wobec sprawy lub władcy jest fundamentem życia moralnego i wspólnotowego. Odnosi się to do narodowości pojmowanej jako duchowa wierność ziemi i prawowitej władzy.

3. Olavo de Carvalho – O Jardim das Aflições
   Brazylijski autor podkreśla znaczenie silnych więzi duchowych i kulturowych dla tożsamości indywidualnej i zbiorowej, co jest istotne w krytyce sztucznych unii ignorujących te aspekty.

4. Bresser Pereira – A Formação do Estado Brasileiro
   Analiza relacji między państwem a społeczeństwem obywatelskim w Brazylii, w tym znaczenie posiadania dóbr cywilizacyjnych. Pomaga zrozumieć, jak centralizacja może zacierać istotne różnice kulturowe.

5. Adam Zamoyski – Polska. Historia
   Zamoyski przedstawia historię Polski jako przykład narodu, który zachowuje tożsamość kulturową i duchową mimo politycznych podziałów i okupacji, ilustrując odporność wobec bezpaństwowości geograficznej.

6. Ernst Hobsbawm – Nations and Nationalism since 1780
   Krytyczna analiza formowania się nowoczesnych narodów i skutków sztucznych zjednoczeń, takich jak Zollverein czy europejskie projekty integracyjne, podkreślająca utratę narodowości.

7. Ryszard Legutko – Europa kontra Europa
   Polski filozof krytycznie ocenia Unię Europejską, zwracając uwagę, jak polityki ponadnarodowe mogą ignorować tożsamość narodową i kulturową, przyczyniając się do duchowej bezpaństwowości.