W czasach, gdy życie społeczne jest rekonfigurowane przez algorytmy i starannie dobrane obrazy, łatwo zapomnieć, że prawdziwa wiedza rodzi się ze wspólnego zainteresowania — nie z polubień. Kiedy ktoś interesuje się tematem, takim jak historia, jego pierwszą reakcją nie jest autopromocja, ale poszukiwanie społeczności, która dzieli to samo pragnienie nauki. Na początku istnienia internetu ta dynamika była oczywista: grupy dyskusyjne — fora, listy e-mailowe, przestrzenie debat intelektualnych — były prawdziwymi społecznościami zainteresowań, powstałymi z wzajemnego pragnienia wymiany doświadczeń i doskonalenia wiedzy.
Ta sama zasada — dobro, które łączy ludzi, będąc "pomiędzy" nimi — jest kluczowa dla zrozumienia struktury prawa, zwłaszcza z perspektywy jego wymiaru filozoficznego i procesowego. Termin "interes" pochodzi etymologicznie z łacińskiego "inter-esse", co oznacza "być pomiędzy". Chodzi więc o coś, co nie należy wyłącznie do jednej lub drugiej strony, ale dotyczy relacji — tego, co jest przedmiotem sporu między stronami.
W procesie sądowym, zwłaszcza w sprawach dotyczących wpływów zbiorowych lub rozproszonych, obecność zainteresowanych osób trzecich nie jest jedynie technicznym dodatkiem, ale istotną koniecznością. Interwencja osób trzecich — czy to jako asystenci, współuczestnicy, amici curiae czy inni — jest wyrazem uznania, że dobro prawne będące przedmiotem sporu nie ogranicza się do bezpośrednich stron procesu. Jest to dobro wspólne, którego skutki rozciągają się na większą społeczność, często formalnie nie reprezentowaną, ale obiektywnie związaną ze sprawą.
Ta społeczność osób, które mogą mieć naruszone swoje prawa — nawet jeśli nie są formalnie stronami w procesie — jest w istocie społecznością interesu. Nie w subiektywnym, egoistycznym sensie, ale w obiektywnym, rzeczowym znaczeniu. Ich interesy są związane z centralnym zagadnieniem przedstawionym sędziemu jako dobro sporne, dobro-dostępne, które musi być analizowane w świetle prawdy, a nie tylko w formalnych granicach kontradyktoryjności.
Orzekanie prawa w tym kontekście wymaga więcej niż stosowania norm; wymaga uznania prawdy o dobru, które jest przedmiotem sporu. Prawda w tym przypadku to nie tylko zgodność między faktem a narracją, ale także odkrycie tego, co, choć niewypowiedziane, jest obecne. Należy, jak powiedziałby Arystoteles, rozważyć przyczyny i cele. Lub, jak stwierdziłby Święty Tomasz z Akwinu, poszukiwać prawdziwej prawdy, tej, która poprzedza i stanowi podstawę sprawiedliwego osądu.
Kiedy sędzia rozstrzyga sprawę, powinien — lub powinien — przydzielać rzecz zgodnie z jej prawdziwym przeznaczeniem w społeczeństwie. I to nie odbywa się tylko na podstawie przedstawionych faktów czy zgromadzonych dowodów, ale także poprzez uznanie, że istnieją dobra należące do wspólnoty, a ich niewłaściwe przydzielenie narusza samą tkankę sprawiedliwości. Innymi słowy: istnieją prawdy, które nie są widoczne, ale są obecne w procesie. Ich ignorowanie to zdrada samej natury prawa.
Dlatego refleksja nad funkcją procesu to więcej niż zajmowanie się terminami i procedurami: to zrozumienie, że spór jest zawsze odzwierciedleniem czegoś większego, sporem o sens w życiu społecznym. Sędzia, orzekając prawo, nie tylko rozwiązuje konflikt: definiuje dla tej społeczności interesu miarę możliwej sprawiedliwości — i widzialną prawdę dobra wspólnego.
Komentowana Bibliografia
Filozofia Prawa
Arystoteles. "Etyka nikomachejska" i "Polityka".
Św. Tomasz z Akwinu. "Suma Teologiczna", zwłaszcza II-II, q. 58-61.
Giorgio Del Vecchio. "Wykłady z filozofii prawa".
Norberto Bobbio. "Teoria normy prawnej" i "Teoria porządku prawnego".
Postępowanie Cywilne
Giuseppe Chiovenda. "Instytucje prawa procesowego cywilnego".
Francesco Carnelutti. "System prawa procesowego cywilnego".
Piero Calamandrei. "Proces i demokracja".
José Frederico Marques. "Elementy prawa procesowego cywilnego".
Cândido Rangel Dinamarco. "Instrumentalność procesu".
Prawo Kolektywne i Interes Rozproszony
Kazuo Watanabe. "Powództwo cywilne w interesie publicznym i interesy rozproszone".
Ada Pellegrini Grinover i in. "Interesy rozproszone i kolektywne: Ochrona sądowa".
Autorzy Polscy — Potwierdzenie i Pogłębienie Tematu
Kazimierz Opałek. Selected Papers in Legal Philosophy.
Czesław Znamierowski. Podstawowe pojęcia teorii prawa.
Zygmunt Ziembiński. Problemy podstawowe prawoznawstwa.
Jan Woleński. Theory or philosophy of law?.
Artur Kozak. Juriscentrist Concept of Law.
Zbigniew Pulka. The Presumption of Common Language as an Interpretive Paradigm and Its Opponents in Polish Legal Theory.
Nenhum comentário:
Postar um comentário